HIRAGANA
Dit fonetische schrift vormt min of meer de basis van het Japans. Aangezien het alle klanken bevat die er in het Japans zijn, zou je in principe alles in hiragana kunnen schrijven. Omdat het Japans echter geen spaties gebruikt en veel homofonen* kent, zou dat een haast onbegrijpelijke woordenbrij opleveren. Teksten in uitsluitend hiragana (of met katakana) kom je daarom eigenlijk alleen tegen in boekjes voor kinderen die pas net leren lezen, zoals de avonturen van Nijntje.
* (woorden met dezelfde uitspraak, maar andere schrijfwijze)
De Basis
Hiragana bestaat uit 48 tekens, waarvan er 2 (wi en we) sinds een spellingshervorming in de vorige eeuw eigenlijk niet meer in gebruik zijn. In onderstaande tabel staan ze allemaal, inclusief volgorde en richting waarin je ze schrijft. De tabel lees je -net als de meeste boeken en kranten- van rechts naar links, en van boven naar beneden, dus: A > I > U > E > O etc. Dit is ook de volgorde die Japanse woordenboeken en andere indexen aanhouden. Al klinken de meeste tekens in onze oren als combinaties van medeklinkers en klinkers; in het Japans zijn dit vaste klanken. Met uitzondering van de "n" (die nooit aan het begin kan staan) bestaan er verder geen losse medeklinkers.
voor een grotere versie, zie Wikimedia
Voor het schrijven van hiragana is het -net als bij kanji- heel belangrijk de juiste volgorde en richting van de strepen aan te houden. Let dus goed op bij het oefenen ervan, zodat je geen foute gewoontes ontwikkelt. De beste manier is schrijven, schrijven, schrijven. Tegenwoordig kan dat met allerlei apps, maar wie dat met de hand wil doen, kan deze handige oefenpagina's uitprinten. Behoefte aan een iemand die het voordoet? Kijk dan dit filmpje waarin de kalligraaf Higashimiya Takumi ze één voor één opschrijft en uitspreekt, of het vervolg waarin hij alle details bespreekt.
KIJK
UIT!
Lettertypen: vriend & valkuil
Lettertypen op een computer hebben niet altijd exact dezelfde weergave als handgeschreven varianten van een teken. De letter "a" schrijven wij immers ook niet altijd (eigenlijk zelden) op die manier. In plaats daarvan schrijf je een a of a of misschien A ...
Het fijne is dat je dus niet heel precies de ひらがな tekens uit bovenstaande tabel na hoeft te tekenen. Liever niet zelfs. Daar staat tegenover dat je een beetje moet weten waar je wel in kan / mag variëren en waar niet, als je wil dat je handschrift leesbaar blijft. Dát is een kwestie van veel lezen, of bij iemand afkijken... Nogmaals een voorbeeld van Takumi.
Uitspraaktips
Omdat het Japans alleen uit deze paar klanken bestaat is het belangrijk direct de juiste uitspraak te leren. Als je jezelf in het begin de verkeerde klank aanleert voor een 'letter', kan dit de basis van je uitspraak flink ondermijnen. Op deze site kan je ze beluisteren door erop te klikken. Wie ze allemaal in een playlist wil zetten, kan hier een .zip downloaden met geluidsbestanden voor alle 46 tekens.
Ik heb het al gezegd bij de uitleg over rōmaji, maar bij het schrijven in ons alfabet moeten de medeklinkers zoals in het Engels en de klinkers zoals in het Italiaans uitgesproken worden.
A als in "kat"
I als in "mier"
U ...klank tussen "oe" en "uu"
E als in "mes"
O als in "kok"
De "g" is geen keelschrapend geluid of een zuiderlijke zachte, maar die van "good morning". De "j" is niet die van "Jantje", maar een dzj zoals in Johnny Cash. Ook een "ch~" klank klinkt dus niet als de sj~ in "champignon" maar de tsj~ in "champion".
De Uitbreidingsset(s)
Nou is het Japans wel een klankarme taal, maar het is je vast opgevallen dat er heel wat klanken "ontbreken" in de tabel. Er zijn een paar extra medeklinkercombinaties die gemaakt worden door het plaatsen van een ゛(dakuten) of ゜(handakuten) bij de k-, s-, t-, en h- klanken. Dit geeft ons respectievelijk g-, z-, d-, b- en p- klanken. Zie het overzichtje onderaan. Standaard zijn alle klanken kort. Bijvoorbeeld: de け is een kè, niet ké. Het langer maken van klanken gebeurt door het toevoegen van één "klinker", volgens de volgende regels: -a klanken krijgen een extra あ -i en -e klanken een extra い -u en -o klanken een う Hoewel het Japans geen samengestelde klanken zoals "eu", "ui" of "au" kent (elke klinker spreek je altijd afzonderlijk uit), kan het wel voorkomen dat twee klanken samengetrokken worden. De uitgang van de eerste komt dan te vervallen, en er ontstaat een "glottisslag"; een soort hele korte adempauze in het woord. In hiragana en katakana wordt zo'n uitspraak geschreven met behulp van een kleine っ vóór de volgende klank. Bijvoorbeeld in がっこう gakkō (school), wat een combinatie is van de karakters 学 gaku + 校 kō. De っ wordt zelf niet uitgesproken; maak er dus geen ga-tsu-kou van! Andere voorbeelden: 雑 zatsu + 誌 shi = ざっし zasshi (tijdschrift), 木 boku + 剣 ken = ぼっけん bokken (houten oefenzwaard), 発 hatsu + 表 hyō = はっぴょう happyō (toespraak / presentatie). Als laatste groep uitbreidingen zijn er de gecombineerde klanken met een kleine ゃ, ゅ, of ょ, die alleen achter -i klanken komen. Uiteraard kunnen ook hier de ゛en ゜toegepast worden om stemhebbende klanken te creëren. Bijvoorbeeld in ぎゅうにゅう gyūnyū "koeienmelk" of ぴょんぴょん pyonpyon "huppelen".
