Samen met de samurai zijn ninja één van de meeste bekende, (stereo)typische superhelden van de Japanse krijgskunsten. Letterlijk. In veel verhalen hebben ze bijna alle krachten van Spiderman en het complete wapenarsenaal van Batman, op smaak gebracht met een snufje Dr. Strange, of de Flash. In tegenstelling tot al die ‘good guys’ worden ninja echter afgeschilderd als spionnen, dieven en huurmoordenaars.
Wat een ninja is, hoeft haast niet uitgelegd te worden. Ze komen voor in ontelbare films, series, boeken, games, LEGO, noem maar op. Je ziet ze zo goed als overal! Of nou ja, als ze goed zijn juist niet natuurlijk… De term 忍者 ninja kan immers letterlijk “verborgen persoon” betekenen. Ook shinobi –een ouder woord voor deze sneaky sluipers – komt van het werkwoord voor “jezelf verstoppen”. Maar hoe zijn ze dan toch in de spotlights beland?
Wereldberoemd
Hoewel hun geschiedenis honderden jaren terug gaat, bleven de ninja lange tijd onbekend – zeker in het westen. Pas in de jaren ’60 kwam daar verandering in, dankzij een paar grote (op boeken gebaseerde) films met ninja de hoofdrollen. Die bleken zo populair dat ze tientallen sequels kregen en een ware ninja-rage ontketenden in Japan zelf. Daar hebben ze tegenwoordig zelfs een speciale Ninja Dag! Waarheidsgetrouw of niet, ging het fenomeen langzaam maar zeker de hele wereld over.
Bij ons was James Bond de eerste die het tegen ze opnam, in You Only Live Twice (1964/1967). Een film die in Japan overigens de titel “007 sterft twee keer” draagt. Daarna volgde een Amerikaanse ‘ninja boom’ in de jaren ’80, waar we onder andere de Teenage Mutant Ninja Turtles, en Mortal Kombat iconen zoals Scorpion en Subzero te danken hebben.
Inmiddels kennen velen Naruto misschien als hét boegbeeld van de ninja in popcultuur, maar je kunt ongetwijfeld meer voorbeelden bedenken. Binnenkort komt er nota bene weer een grote blockbuster ninja film uit: Snake Eyes – G.I. Joe Origins. Echt niet meer weg te denken dus.
Moderne mythes
Hedendaagse ideeën over de ninja ontstonden grotendeels in vredestijd, vele –soms wel honderden– jaren later. In de Edo periode (1603-1868) werden zowel heldendaden als schurkenstreken uit de Sengoku periode extra aangedikt en volop verspreid in de vorm van prenten, verhalen en toneelstukken. Een heel populair motief is bijvoorbeeld dat een grote krijgsheer bij wijze van sollicitatieprocedure iemand een wapen liet stelen in zijn slaap. Hiervan bestaan meerdere versies. Soms gaat het om een zwaard, een speer of ander object, maar de uitkomst is steeds hetzelfde: niemand die iets merkte, en de persoon in kwestie werd aangenomen. Een enkeling is -net als James Bond- zelfs nog erg beroemd geworden. Niet bepaald ideaal voor een spion, zou je denken!
Ook de karakteristieke look stamt uit deze tijd. Doorsnee boeven werden in prenten afgebeeld met een doek over het hoofd -al dan niet zwart- maar droegen verder gebruikelijke kleding. Een mogelijke verklaring voor de compleet zwarte outfit van onze “ninja”, is dat prentenontwerpers zijn geïnspireerd door de toneelknechten bij kabuki of bunraku. Die waren namelijk van top tot teen in donkere stof gekleed, om de aandacht niet af te leiden van de felgekleurde acteurs op het podium. Echte shinobi vermomden zich vroeger natuurlijk als monnik, boer of iets anders echt onopvallends, zoals gras. Het Spiderman-achtige pakje bleek echter razend populair in die 18e eeuwse popcultuur. Historisch correct? Nee, maar helemaal nieuw is het plaatje dus ook niet.
In het duister
Toch zijn er veel dingen die we nog steeds niet weten over deze schimmige types. Ook in Japan zelf niet. Betrouwbare geschreven bronnen over wie ze precies waren en wat ze daadwerkelijk deden, zijn namelijk erg schaars. Enerzijds omdat veel mensen toen nog niet konden schrijven, en anderzijds omdat dergelijke informatie niet in de verkeerde handen mocht vallen. Geen sporen nalaten is dan juist het hele punt.
Gelukkig zijn er wel een paar manuscripten gemaakt en bewaard gebleven over ninjutsu (“de Technieken van Verberging/Volharding”). Vanaf de Edo periode (1603-1868) werd er niet of nauwelijks meer gevochten in Japan, waardoor de ninja moeite hadden om relevant te blijven. De sterke verhalen rondom hun vermeende daden namen weliswaar toe, maar hun eigen aantallen liepen terug. Om ervoor te zorgen dat al deze kennis niet voorgoed verloren zou gaan, stelde een aantal mensen hun eigen encyclopedieën samen.
Ninja geschriften
De drie voornaamste teksten over de vaardigheden van de ninja komen allemaal uit de late 17e eeuw, en zijn dus geschreven in vredestijd. Deze heten:
– 正忍記 shōninki; “juiste ‘shinobi’ kronieken”.
– 忍秘伝 ninpiden; “geheime overlevering van shinobi”.
– 萬川集海 bansenshūkai; “zee van 10.000 samenkomende rivieren”.
Deze uitzonderlijke werken bevatten informatie over uiteenlopende onderwerpen. Uiteraard wordt uitgelegd hoe je je het beste kan vermommen en verstoppen, welke wapens en gereedschappen je kan gebruiken, en hoe je als spion de gemoedstoestand van mensen kan lezen en beïnvloeden. Verder delen ze astrologische kennis, geneeskrachtige kruiden en persoonlijke filosofie. Er staan ook hele extreme (hypothetische) uitvindingen in, zoals vlammenwerpers en granaten, die in werkelijkheid nooit zijn gebruikt. Maar het leverde in ieder geval voldoende inspiratie op voor toekomstige generaties!
Ondanks alle fantastische hersenspinsels die uit deze legendes zijn voortgekomen hebben de ninja in zekere zin natuurlijk wel écht bestaan. Maar wat is dan de achtergrond van deze geheimzinnige krijgers? Dat lees je in het volgende deel: Shinobi – De Ware Ninja!
Comments